آهنگ زمان

توضیحات

کتاب آهنگ زمان اثری است از کارلو روولی، به ترجمۀ محمدابراهیم محجوب و چاپ انتشارات گمان. کتاب پیش رو در سه بخش نگاشته شده و به تفاوت موجود میان حقیقتِ زمان و باور ما از زمان پرداخته است. بخش یکم به رازِ نهفتۀ زمان در پندار ما و نقض یگانگی، جهتمندی، استقلال و پیوستگی زمان پرداخته؛ بخش دوم به عالمِ بی زمان و ساختار و عملکرد آن اختصاص یافته و بخش سوم به سرچشمه های زمان و چگونگی سازگاری میان جهانی که به آن خو گرفته ایم با جهان نو پرداخته است.

گزیده ای از کتاب

زمانی که ساعت ها اندازه می گیرند «تسویر» (Quantified) شده است؛ یعنی فقط مقادیر معینی را می تواند اختیار کند، نه هر مقداری را؛ گویی زمان دانه دانه است، و نه پیوسته.

خاص ترین ویژگیِ مکانیک کوانتومی، که نامش را از «کوانتا» به معنای دانه های اولیه می گیرد، ریزدانگی است. برای هر پدیده ای یک مقیاس کمینه وجود دارد. این مقیاس در میدان های گرانشی «مقیاس پلانک» نام گرفته است. اندازۀ عددیِ مقیاس پلانک را می شود خیلی راحت محاسبه کرد: کافی است پارامترهای ثابتی را که مشخصات پدیده ها را در چارچوب نسبیت، گرانش، و مکانیک کوانتومی معین می کنند با هم ترکیب کنیم. بدین ترتیب مقیاس پلانک برابر می شود با مقدار 10-44 ثانیه. یعنی اگر یک ثانیه را ابتدا به تریلیون تکه تقسیم کنیم، بعد هر تکۀ حاصل را به یک تریلیون تکۀ کوچکتر، و هر تکۀ کوچکتر را باز به یک تریلیون ذره، و هر ذره را به صد میلیون جزء تقسیم کنیم آنگاه هر جزء برابر می شود با یک پلانک در مقیاس زمانی.

زمان پلانک خیلی کوتاه است، بسی کوتاه تر از مقداری که ساعت های امروزی قادر به اندازه گیریِ آن باشند. این کوچکی چنان است که جای شگفتی نیست اگر به این نتیجه برسیم که «در آن اعماق»، در چنان مقیاس ریزی، دیگر مفهوم زمان اعتباری ندارد. چرا «داشته باشد؟» هیچ چیزی نمی تواند در همه جا و در همه حال معتبر بماند. دیر یا زود همواره با چیز جدیدی رو به رو می شویم.