تشیع علوی و تشیع صفوی

وقتی دکتر علی شریعتی در سال ۱۳۵۰ مفهوم «تشیع علوی و تشیع صفوی» را مطرح کرد، بسیاری از متفکرانی که تا آن تاریخ، شیعه را واحدی منسجم تصور می‌کردند، دچار اضطراب‌های احساسی و فکری شدیدی شدند. هرچند شیعه در طول تاریخ، تجربۀ شکاف‌های فرقه‌ای چندی را پشت سر گذاشته بود، گویا هیچ‌کدام از آن‌ها نتوانسته بود بدنۀ اصلی تفکر شیعه را تا این اندازه مشوش کند. در حقیقت دکتر با نگاه نافذ و ذهن مفهوم‌ساز خود از کشف گسلی بزرگ در عمق تفکر شیعه خبر داده بود. این نظریه، شبکه‌ای از مفاهیم موازی مانند «سنی نبوی و سنی اموی» را نیز با خود آورد که هرکدام، انحراف‌هایی را در متن جامعۀ اسلامی برملا می‌کرد و نشانه می‌گرفت. در این زمینه هنوز حرف‌های بسیاری برای گفتن هست و در واقع «تشیع علوی و تشیع صفوی» از مهم‌ترین مفاهیم برساختۀ دکتر است.