گنج شایگان

کتاب «گنج شایگان» اثر محمدعلی جمالزاده، پدر داستان کوتاه فارسی است.

این اثر در اواخر نخستین جنگ جهانی، در برلین تالیف و در حال حاضر چاپ دیگری از آن فراهم شده است.

در این اثر، گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران در دوره‌ی قاجار ارائه شده است.

«گنج شایگان» نخستین تاریخ اقتصادی ایران در دوره‌ی قاجاری محسوب می‌شود که این اطلاعات را دربردارد:

کلیات در خصوص ایران

تجارت ایران، واردات ایران

صادرات ایران

گمرک

راه‌های ایران

وسایل حمل مال‌التجاره از اروپا به ایران و بر عکس

صنعت ایران

اصلاحات، تشبثات (Enterplises) مالیه‌ی ایران

بودجه‌ی دولت ایران، اوزان و مقادیر و مسکوکات

پست و تلگراف و تلفن

زندگانی در تهران

در بخشی از کتاب می خوانیم:

« دیر زمانیست که در محافل داخلی و خارجی و جراید از استقراض دولت ایران سخن گفته می‌شود. اینک از قرار معلوم این شهرت‌ها به یقین پیوسته و دولت ایران مصمم شده با یک شرایط سنگینی که با تمامیت و استقلال ایران منافات دارد استقراض را عملی نماید و از این راه بار گرانی بر دوش خود و ملت ایران، که هیچ وقت قادر نخواهد بود شانه از زیر آن خالی کند، بنهد. زیرا با عدم توازنی که در دخل و خروج دولت موجود است و کسری که همه ساله در بودجه کشور مشاهده می شود، دولت ایران به این زودی ها قادر به پرداخت اقساط قروض خود نخواهد بود و این طوق رقیت برای همیشه به گردن ملت ایران استوار و برقرار خواهد ماند…»