شرح زندگانی من

این کتاب، شرحى از زندگى اجتماعى مردم ایران به ویژه تهران در روزگار قاجاریان و اوایل دوره پهلوى (رضا خان میر پنج) است که در قالب زندگى‏ نامه خودنوشته عرضه مى‏ شود. نویسنده مردى ادارى و خدمت‏گزار دولت و ملت (دیوانى) بود که در  ١٢٩۴ ش زاده شد و در  ١٣٢٩  درگذشت. این کتاب که به حق، «تاریخ اجتماعى دوران قاجار» نیز نام گرفته است، نثرى شیرین و ساده دارد و نویسنده در آن با دیدى تیزبینانه به شرح آیین‏ها و سنت‏ها و ویژگى‏ هاى شخصى خویش مى‏ پردازد و از رویدادهاى هم‏ روزگارش نیز به همین سبک سخن مى‏ گوید. شرح زندگانى من، از «بى‏ طرفى» فراوان و طنزى شیرین به ویژه در باره خاستگاه و تولد نویسنده و اوضاع خانواده و مادرش برخوردار و از مثَل‏ها و کنایات برساخته نویسنده پُر است.

روایت‏هاى داستانى این کتاب که به قصه بلند خوش‏خوانى مى‏ مانند، گاه موجب خنده مى‏شوند و گاهى دل‏سوزى براى وطن. داستان زندگانى من، از شیرینى و تلخى و گزارش ستم‏گرى‏ هاى دودمان قاجار در ایران پر است. روایت مستوفى از تاریخ اجتماعى دوره قاجار، بیش از اینکه روایتى شخصى درباره خودش باشد، از احوال و اوضاع ملک و مملکت آن عصر گزارش مى‏ دهد. نثر وى در این کتاب، همان نثر دوره قاجار و پهلوى است، اما مخاطب امروز نیز آن را شیرین و روان مى‏ یابد و و با خواندنش با واژگان تازه‏اى آشنا مى‏ شود. نویسنده مى‏ کوشد که در روایت‏هایش سوگیرى نکند و بى‏ گمان، تلاش‏هاى او را در این باره نمى‏ توان بى‏ ثمر دانست.
فهرست

جلد اول : از آقامحمد خان تا آخر ناصرالدین شاه
جلد دوم : از سلطنت مظفرالدین شاه تا قرارداد وثوق الدوله با انگلیس
جلد سوم : از کابینه قرارداد وثوق الدوله تا آخر مجلس موسسان