گفتن نتوانیم نگفتن نتوانیم

مجموعه مقالات
این کتاب شامل مجموعه‌ مقاله‌های محمدعلی اسلامی ندوشن درباره‌ فرهنگ و اجتماع ایران است. «گفتن نتوانیم، نگفتن نتوانیم» عنوان یکی از مقالات وی است که در 29 دی ماه 90 نگاشته است. وی در این مقاله آورده است:
«شهر تهران، جانشین ری باستان، سرگذشت پرنشیب و فرازی داشته است. بهرام چوبینه، وابسته به خانواده اشکانی از آنجا برخاست. او که برسلسله ساسانی قیام کرد و نزدیک بود آنان را به انقراض بکشاند، اگر توفیق یافته بود، چه بسا که واقعه قادسیّه پیش نمی‌آمد و ایران سرنوشت دیگری می‌یافت. آنگاه قرنها و قرنها گذشت و آغامحمّدخان قاجار زمام کشور را به دست گرفت. او به خونریزی های بسیاری دست زد؛ ولی در ازای آن یکپارچگی کشور را از نو تأمین کرد.
یک حسن تدبیر هم به خرج داد و آن این بود که تهران را به پایتختی برگزید. تهران در دامنه البرز مینوی، با هوایی خوش، آبی گوارا، و حلقه بازوان البرز که عاشقانه او را در میان گرفته است، بی تردید از همه شهرهای دیگر ایران موقعیّتی دلپذیرتر دارد. با این وصف، چه کسی به خواب می‌دید که زمانی به روزی بیفتد که اکنون افتاده است؟!
دوازده میلیون جمعیّت یا بیشتر، دو میلیون اتومبیل یا بیشتر، صدها هزار موتوسیکلت دودافزا، این است سرنوشت کنونی او. یک راننده تاکسی می گفت: «آدم صبح شاد از خانه بیرون می رود و شب شادروان بازمی‌گردد. گوئی این دم و دود و راه‌بندان، ساکنان شهر را تخدیر کرده است. همه به آن خو گرفته‌اند، خونسردانه همدیگر را نگاه می‌کنند و می‌گذرند.»