خیام، چنان که هست (محمد بقایی ماکان) (تهران)

در طی هزار سال که از زندگی خیام می گذرد سخنـانی چندان ضد و نقیض درباره اش گفتـه شده که چهرۀ واقعی او در هاله ای از ابهام قرار گرفته و حتی حجابی شده است بر سیمای اصلی دیدگاه های این حکیم پرآوازه برخی از نظرات دربارۀ وی چنـان محافظه کارانه است که گویی سخن از فقیهی متعبد در میـان است کـه سحرخیز بوده است و مولع زهد و پرهیز. جمعـی نیز او را چنان تصویر کرده اند کـه یادآور رندی لا ابالی است کـه سری سودایی داشته، دفترعقـل را بـه آب طربناک شسته و با آیت عشق سر و کارش نبوده گروهی نیز برای آن که از این تضـاد رها شوند، چـارۀ کار را در تفکیـک فردیت وی یافتند پیداست کـه این نظـرات به گوش هـر یک از طیف های مقابل ثقیل می آمد، ولی حقیقت ایـن است که خیـام - چنان که در این کتـاب شـرح شده - اندیشمندی بـوده کـه از دفتـر عقـل آیت عشق می خواند .